De
naam Demosthenes wordt nogal eens in verband
gebracht met spreken en sprekers. Demosthenes
zou gestotterd hebben en (kort gezegd) zijn
problemen met spreken overwonnen hebben dankzij
de kiezelstenen die hij in zijn mond nam.
Zoals vele verhalen kent ook dit verhaal
een kern van waarheid. Maar voor een groot
deel berusten ze op aannames die nu eenmaal
voortkomen uit de neiging oplossingen voor
spraakproblemen te generaliseren. Als we ons
in de geschiedenis verdiepen, kunnen we daaruit
in ieder geval opmaken dat Demosthenes zich
als spreker ontwikkeld heeft van 'onbewust/onbekwaam'
naar 'bewust/bekwaam'.
Wie was Demosthenes?
Demosthenes gold in zijn tijd (384-322 v.C.)
als een groot redenaar onder de Grieken. Hij
verloor zijn vader (een rijke wapenfabrikant)
op zevenjarige leeftijd en zijn eerste gerechtsredevoeringen
betroffen erfeniskwesties waarin hij zijn
voogd Aphobus aanklaagde. Deze had de nagelaten
bezittingen van zijn vader volgens Demosthens
onrechtmatig verbruikt. Hij won het proces,
maar zag echter weinig terug van zijn vaders
vermogen.
Later schreef Demosthenes meer gerechtsredevoeringen
en bekwaamde zich ook in politieke redevoeringen.
Zijn hele leven heeft in het teken gestaan
van de strijd tegen de overheersing van Griekenland
door Macedonië (Philippus II) en Alexander
de Grote. De roem die hij verwierf met zijn
redevoeringen maakte zijn naam onsterfelijk.
Spreker met een spraakgebrek?
De naam Demosthenes wordt vaak genoemd in
verband met (overwonnen) spraakproblemen.
In sommige van de verhalen wordt zijn spraak
gebrekkig genoemd; hij zou stotteren en/of
andere spraakgebreken of zelfs 'een gebrekkig
spraakorgaan' hebben. Ook wordt aangetekend
dat "hij alleen problemen had als kind",
dat "hij hooguit problemen had met de
[r"] of "dat zijn enige tekortkoming
bestond uit het aaneenrijgen van ellenlange
zinnen". De laatste 'aantijging' wijst
juist weer in de richting van welbespraaktheid.
In andere verhalen wordt zijn lichaamgesteldheid
als 'zwak' betiteld, zijn adem beschreven
als 'kortademig', zijn stem als 'zwak' of
wordt hij als 'verlegen' afgeschilderd. Zijn
eerste toespraken kwamen slecht of helemaal
niet over, omdat men hem negeerde of juist
met veel lawaai dwars door hem heen sprak
of lachte tijdens zijn spreekbeurten. De inhoud
was er wel. De vorm (nog) niet.
Therapie of training?
Of het nu door tekorten in zijn manier van
spreken of door echte spraakgebreken kwam:
Demosthenes heeft zich zeker willen bekwamen
in het spreken (in het openbaar). Over de
manier waarop bestaan net zoveel meningsverschillen
als over de aanleiding. Zo zou hij zelf aan
de slag zijn gegaan of geholpen zijn door
één of meerdere 'figuren' zoals:
Satyrus (een acteur die hem voordoet wat mogelijk
is en die Demosthenes lesgeeft), Isaeus (een
bekend redenaar die redevoeringen en pleidooien
schreef en die hem zou hebben geholpen met
zijn zwakke stem of, als leraar welsprekendheid,
met zijn spraak en taal) en Eunomus (een oude
man die hem aanmoedigde na het verlaten van
de ecclesia en hem zegt hem dat zijn dictie
lijkt op die van Pericles..). Er zijn voldoende
anecdotes, maar het is moeilijk te achterhalen
hoe de vork nu werkelijk in de steel zat.
Hoe zat het nu met die kiezelstenen?
Als
spreker wilde Demosthenes zich verstaanbaar
maken en hij begon te oefenen. Dat deed hijvolgens
verschillende verhalen ook weer op verschillende
manieren: door met kiezelstenen in zijn mond
spreken activeerde en oefende hij zijn spraakmotoriek,
door boven het geluid van de branding van
de zee uit proberen te komen oefende hij zijn
stem en door al verzen reciterend bergopwaarts
te rennen werkte hij aan zijn adem en conditie.
Ook schijnt hij met ontbloot bovenlijf vlak
onder het scherp van een zwaard hebben staan
oefenen, om zijn opgetrokken schouders laag
te houden voor een juist ademgedrag tijdens
het spreken. Tenslotte gebruikte hij olijfolie
in zijn neus om de resonans van zijn hoofdholten
te verbeteren.
Wat hier allemaal precies van waar is en
wat niet valt moeilijk te achterhalen. Men
kan betwijfelen of Demostenes een echt 'spraakgebrek'
had. Geen van de gebruikte methoden zou namelijk
toereikend zijn geweest zo'n 'echt' spraakgebrek
op te heffen. Wel is het goed mogelijk dat
elk van bovenstaande maatregelen een positieve
of ondersteunende invloed heeft gehad op de
articulatie, stem, adem, houding, conditie
en dynamiek van Demosthenes. Een onbekwame,
matige of niet begenadigd spreker met doorzettingvermogen
zou zeker baat kunnen hebben gehad bij een
of meer van de beschreven activiteiten.
De beschreven methodieken zijn gerelateerd
aan houding, adem, beweging en conditie -
4 belangrijke elementen als het gaat om stemen
spraak.:
- Olie: De verzorging en opening van het
aanzetstuk: mond- keel- en neusholten.
- Beweging en inspanning: Het opbouwen van
de conditie en daarmee de mogelijkheden
van en de controle over deadembeweging -
via de training door lichaamsbeweging, gekoppeld
aan spreken.
- Zwaard: de houding oefenen om schadelijke
gewoontes af teleren of te vervangen door
de juiste gewoonte. In dit voorbeeld : geen
spanning in de schouders, geen hoge maar
een lage ademing.
- Roepen: Experimenteren met de mogelijkheden
van de stem door deze tot het uiterste te
gebruiken, voorbij de schaamte en controle
van het eigen oor en gericht op het overstemmen
van geluid of het vullen van grote ruimtes.
- Kiezelstenen: De spraakmotoriek trainen
door deze 'uit te dagen' met de beperking
van de kiezels.
Ga voor andere pagina's over
spraakhulpmiddelen naar:
De kiezelstenen van Demosthenes
Het
Spreekbeentje
Het rietje van Titze De
Vibrator
Lax Vox
Rond Je Stem is een initiatief
van Alex Boon
Rond Je Stem is an initiative of Alex Boon
|